Гісторыя і дзейнасць парафіі

ВЫПИСКА ИЗ ХРОНИКИ КОСТЕЛА В РУБЕЖЕВИЧАХ

 Возникли Рубежевичи в 13–14 веке. Довольно большое местечко. Расположено на живописной, гористой возвышенности между реками Сулла и Переклеть. Принадлежало когда-то к Слуцкому княжеству.  Известно, что в середине 16 века здесь проходила литовская граница из под Бреста через Минск, Новогрудок вплоть до Двины и Псковских владений. Была здесь окраина Литвы называемая по-славянски  «рубеж», отсюда вероятно и происходит название местечка РУБЕЖЕВИЧИ. Правдоподобно, когда-то был здесь замок (оборонительная крепость) ибо годилась для этого окрестность: гористый вал, реки.

          Изменилась позже граница Литвы, и Рубежевичи вошли в состав огромного Койдановского графства (16-17 век). В 1550 году король Зигмунд Август передал Рубежевичи Николаю Радзивиллу. Местечко стало резиденцией Радзивиллов 17 век, центром Неуборских владений: усилилось и выросло. Считало до 2000 жителей.

Через сто лет в 1652 г. литовский князь Богуслав Радзивилл передал Рубежевичи  Покуссу и Сборским.   В 1769 г. Рубежевичы переходят к  Рутынским и Лопотям.  В 1811 г. Рубежевичи переданы в администрацию  Козакевичу,  позже  вернулись  к  Радзивиллам  г. 1853,  Витгенстейнам.

           В 18-19 веках Рубежевичи были типичным торгово-ремесленным местечком. Были здесь различного рода мастера, как-то: кузнецы, ткачи, кожевники, сапожники, колесники, плотники и т. п. В центре, на площади в назначенные дни собирались здесь большие базары. Сюда приезжали купцы и торговцы из Вильнюса, Лиды, Минска. Были в Рубежевичах: костел, синагога и церковь.

          Не смотря на свое старожитное происхождение Рубежевичи, однако, не превратились в город.  Новые дороги в Вильнюс и Брест миновали местечко.  Юго-западнее  через Столбцы прошла  железная дорога. Таким образом, в начале 20 века Рубежевичи как местечко известное ярмарками-базарами, окончательно теряют свое значение.

После заключения Рижского мирного договора 18/III.1921 г. за Рубежевичами прошла государственная граница между Польшей и Советским Союзом. До 1939 г. Рубежевичи /Зап. Белоруссия и Зап. Украина/  бывшая территория Польши.

          Однако Рубежевичи и на сегодняшний день сохранили свои некоторые типичные особенности. На высоких каменных фундаментах стоят деревянные со следами штукатурки, «торговые дома». На главной булыжной улице  можно заметить древние ступени из камня, где стояли когда-то еврейские торговые лавки.  Старинный Вильнюсский тракт в центре местечка, опускается к мельнице и мосту через реку Сулла.

          Главная улица нынешних Рубежевичей соединяется с высоким каменным зданием костела, который впечатляет своей суровой  мощью. Костел был построен  сравнительно недавно – 1906-1910 г. в характерном для того времени псевдоготическом стиле. Его каменные стены прорезают высокие «готические» окна с символическими витражами: ключ, подсвечник, ступени, розарий, чаша, крест, Вифлеемская звезда с их Библейским значением. Над входом возвышаются гигантские 45 метровые колокольни с глубоким фундаментом. Монументальность зданию придают  плиты. Костел построен верой, желанием и умением людей.  Г. 1905, прихожане Рубежевичского костела при поддержке арендаторов, землевладельцев и управляющих имениями, возбудили пред Русским Правительством ходатайство о дозволении им построить на свои средства римско-католический костел, их ходатайство было удовлетворено. Нельзя не вспомнить мещанина Антония Тура, который неоднократно писал и трижды вручал собственноручно заявления Царю в Петербурге с просьбой разрешить строить костел. Выбрал он большой камень на поле, привез его на песчаный пригорок, бросая камень, сказал: «здесь будет построен католический костел». У парадного входа костела и сегодня лежит  «камень Тура» с надписью 1866 года. За этот камень Антоний Тур был обвинен урядником и выслан в Сибирь.

          Начали собирать деньги на строительство римско-католического костела  в Рубежевичах. Большой вклад дали Лонские из имения Сулла, а также окрестные землевладельцы и прихожане. 1906, 1907, 1908 г. в Рубежевичах строился новый костел из тесаного камня. Ежедневно работало до ста человек. Было 50 каменотесов, 6 лошадиных кранов, бочки с молочным раствором и др. Инициатором всего был Койдановский римо-католический настоятель ксендз Юзеф Скаковский. 1909 г. в Рубежевичи поселился ксендз Владислав Милашевский викарий Койдановского костела наблюдатель за постройкой костела.

Выписка из Минских епархиальных ведомостей  № 2  января 30 1873 года.

Из летописи Рубежевичской /преподобного Антония Римлянина/ церкви, Минского уезда с 1867 года.

Церковь Рубежевичская, зданием деревянным, построена была в 1799 году для римско-католического молитвенного дома, в последствии, по обращении в католичество почти всех православных прихожан, принадлежавших к бывшей в м. Рубежевичах  православной Николаевской церкви, этот молитвенный дом в костел. В 1856 г. этот костел был перекрыт новою гонтою, обшит досками, и к нему приделана паперть.

          В 1866 году, 30 апреля костел сей, был закрыт и переделан в церковь: на казенный счет устроен был раззолоченный иконостас. В том же 1866 г. 22 мая, высокопреосвященным Михаилом, о. архиепископом Минским церковь сия освящена во имя  преподобного Антония Римлянина из Падуи /бывшее звание костела/.  В 1917 году 3 ноября, возвращен католикам. В последствии, - разобран властями в 1972 г.

          На кладбище м. Рубежевичи находится церковь, построенная дворянином Бирулею в 1861 году, но еще не вполне отстроенная /тогдашнее время/.  На сем кладбище  погребаются Православные и Римляне. Было кладбище и при Рубежевичской Николаевской церкви посередине местечка.

          Из истории и документов Церковных, Гражданских и частных лиц видно. Что местность сию населяли народы, известные под именем Кривичей. Принадлежавшие к одной Славянской семье; что при Великой Княгине Ольге равносоставленном внуке ее Владимире народы приняли крещение по обрядах Восточной Вселенской Церкви. Тогда, когда Христианская  Церковь находилась еще в нераздельном всеобщем составе и первоначальной чистоте, …

          Позже, местность сия принадлежала князьям м. Мира из рода Владимирова и что одним из сих князей в Рубежевичах построена православная церковь.  № Архив Несвиж, Записки, что после опустошения здешней страны татарами, м. Рубежевичи досталось в удел сильным литовским князьям Радзивиллам, из коих один наделил Рубежевичскую церковь населенным имением Морозовичами и 60 дес. земли.

           В 1867 г. в месяце марте, в Рубежевичскую церковь прислана Его Императорским Величеством Государем Императором Александром Николаевичем II, икона Казанской Божьей Матери, в серебряной ризе 84 пробы, внизу коего находится медная, позолоченная дощечка с вырезанными на ней словами: «Сей образ Казанской Божией Матери дар Государя Императора Александра Николаевича в Рубежевичскую церковь 1867 года. Молись народ русский за своего православного Царя!».

          I-го сентября 1867 г. в Рубежевичскую церковь подарена икона, с изображением снятия с креста Спасителя, в деревянных  раззолоченных рамках, писанная на холсте масляными красками, помещиком Суллы, поручиком Александром Ленским.

                                                                                                                      Священник Лука Шумакович

Православная церковь в Рубежевичах просуществовала до 1961 г., в 1976 году была разобрана властями. Протоиерей Стадников Константин Яковлевич умер 9 марта 1971 года.

    Была в Рубежевичах униатская /греко-католическая/ церковь.

    Были две еврейские синагоги /зимняя и летняя/, одна разобрана в 1942 г., вторая позже. Было еврейское кладбище /возле теперешней пекарни/.

    Есть в Рубежевичах  /в настоящее время/: школа десятилетка, почта, больница, аптека, детский сад, клуб, баня, амбар, мельница, пекарня, гараж, откормок, контора колхоза имени Янки Купалы, 5 магазинов, комбинат бытового обслуживания, сельский совет. 

100-годдзе касцёла святога Юзафа ў Рубяжэвічах

 13 чэрвеня 2010 г. у Рубяжэвічах адбылося святкаванне, прымеркаванае да 100-годдзя касцёла святога Юзафа.

Ва ўрачыстасці прынялі ўдзел Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч, шматлікія святары, сёстры законныя, прадстаўнікі дзяржаўнай улады Мінскай вобласці, Стаўбцоўскага раёна і мясцовага сельсавета.

Пробашч кс. Рычард Юнік і парафіяне доўга рыхтаваліся да гэтага свята, якое мела не толькі рэлігійны, але таксама грамадскі і мастацкі характар. Свята паказала, што сёння рубяжэвіцкі касцёл стаў арганічнай часткай мясцовага грамадства.

Вернікі ўрачыста — з хлебам-соллю — сустракалі свайго арцыпастыра на ўездзе ў Рубяжэвічы, адкуль у працэсіі пад гукі школьнага духавога аркестра, што ў мінулым годзе прымаў удзел у набажэнстве на завяршэнне перэгрынацыі абраза Езуса Міласэрнага па Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі, прашлі да касцёла. Перад святыняй прадстаўнікі ўлады і нашчадкі галоўных фундатараў касцёла прамовілі да прысутных і адкрылі памятную дошку, якую затым асвяціў Мітрапаліт Кандрусевіч.

Затым адбылася святая Імша, якую ўзначаліў арцыбіскуп. Падчас гаміліі іерарх выказаў Богу ўдзячнасць за тое, што стагоддзе таму вернікі атрымалі дазвол на будаўніцтва касцёла. «Гэта быў час пасля царскага ўказу ад 1905 г. аб рэлігійнай талерантнасці. Вернікі добра ведалі, якое заданне стаяла перад імі, і таму хутка, усяго за некалькі год, пабудавалі вялікую і вельмі прыгожую святыню, якая сёння з’яўляецца помнікам архітэктуры. Гэта павінна стаць добрым прыкладам і для сучасных вернікаў, — падкрэсліў Мітрапаліт. — Мы атрымліваем пляцоўкі пад будаўніцтва касцёлаў і вернікі павінны браць больш актыўны ўдзел у іх узвядзенні».

Іерарх таксама падкрэсліў, што Бог адарыў рубяжэвіцкі касцёл вялікай ласкай: «ні войны, ні пераслед веры не знішчылі яго». «Апякун рубяжэвіцкай парафіі святы Юзаф, які з’яўляецца апекуном паўсюднага Касцёла, аберагаў гэтую святыню. Таксама ў часы ганенняў тут заўсёды быў святар. Сённяшні пробашч кс. Рычард Юнік менавіта ў гэтай святыні 13 гадоў працаваў арганістам і адначасова патаемна рыхтаваўся да святарства».

«Касцёл — гэта месца спаткання чалавека з Богам, і яно найперш адбываецца праз абвяшчэнне Божага слова. Вера ад слухання — навучае св. апостал Павел. І менавіта ў касцёле ці касцёльных памяшканнях адбываецца абвяшчэнне Евангелля і катэхізацыя, — нагадаў арцыпастыр. — Для збаўлення неабходна Божая ласка, якую чалавек атрымлівае праз удзел у сакрамэнтах. Сакрамэнты таксама цэлебруюцца ў касцёле. Нарэшце, чалавек удасканальваецца ў хрысціянскай супольнасці, дзе вучыцца служыць Богу і бліжняму, а супольнасць гэтая фарміруецца ў касцёле. Святыня спадарожнічае чалавеку ад часу яго духоўнага нараджэння ажно да смерці, і нават пасля яго смерці Касцёл моліцца за памерлага. Таму жыццё кожнага хрысціяніна цесна звязана з Касцёлам — сакрамэнтам паўсюднага збаўлення».

«Хто зможа пералічыць, колькі сакрамэнтаў хросту, споведзі, сужэнства, колькі святых Імшаў, святых Камуніі было ў сценах гэтай святыні? Што маглі б расказаць яе сцены? Колькі людзей знайшло тут духоўны супакой і надзею? Гэта ведае толькі Бог», — адзначыў іерарх.

«Сёння, у новых абставінах свабоды веравызнання, — падкрэсліў Мітрапаліт, — калі многія самі адракаюцца ад веры або жывуць так, як быццам Бог не існуе, неабходна ізноў звяртацца да Касцёла. Трэба маліцца да св. Антонія, апекуна згубленых рэчаў. Найбольшай праблемай з’яўляецца тое, што чалавек страціў веру. Падчас пераследу чалавеку забаранялася верыць, а сёння чалавек сам адракаецца ад веры. Таму нам неабходна заступніцтва св. Антонія, каб мы маглі адшукаць згубленую веру».

На заканчэнне арцыпастыр заклікаў вернікаў «у імя тых, хто будаваў касцёл у Рубяжэвічах, і тых, хто ў часы ганенняў захаваў веру, заставацца вернымі свайму хрысціянскаму пакліканню і не забываць дарогі да касцёла, дзе іх чакае Езус — адзіны Збаўца».

Пасля Эўхарыстыі адбылося набажэнства да Найвяцейшага Сэрца Езуса, эўхарыстычная працэсія і набажэнства да св. Антонія з благаслаўленнем дзяцей.

Пасля завяршэння рэлігійнай часткі ўрачыстасці на прыкасцёльнай пляцоўцы, дзе была падрыхтавана адмысловая «вёска» паміж камянёў, якія апавядаюць пра гісторыю будаўніцтва касцёла, адбыўся канцеэрт і  гулянне з пачастункам.

 Catholic.By.

Хроніка (выпіска)

 Назва вёскі  “Рубеж” – край Літвы

 Пачатковы  Касцёл св. Антоняга  у Рубяжэвічах быў пабу- даваны  ў 1799 г.  Была мікалаяўская царква  і  дзве  сінагогі  (летняя і зімовая).  Жыхароў  было  3  тысячы.  Като- лікаў  2  тысячы, жыдоў  700, праваслаўных  300  чалавек.

У   парфіі   было   46   вёсак,   парафіянаў   7   тысячаў.

  Ініцыятарам  новага  касцёла  быў  Антоні Тур. За  гэтую ініцыятыву  ён  быў абвінавачаны  ураднікам  і  праваслаўным  бацюшкам  з  Слабодкі  і  высланы  з  сям'ёю  ў   Сібір  на  12  гадоў.   Адбыў  7  гадоў,  да  амністыі.

 У  1905  годзе   вярнуўся, і   прынёс   ад   Цара   дазвол  на будову  Рымкаталіцкага   касцёла  ў   Рубяжэвічах.

 У 1906 годзе пачалася  кіпучая праца. Кожны дзень праца-вала  да  100 чалавек.  50  каменячосаў, 6  конных  кранаў, бочкі з  малочным растворам і іншае. Фінансавыя  сродкі збіраліся   з   парафіяраў   навакольных   вёсак.  Магнаты, сям”я    Лэнскіх   (маёмасць   Сула),   Гэлена,   Канстанцін, Міхал,  Цэліна,  Альжбета  ахвяравалі на  будову  касцёла 15 тыс. грошай таго часу. І ахвяраванні з Амэрыкі.

 Праект  склаў  пан  Пільх  з  Ломжы.  (Польшча).

Нэаготыка,  дзве в ежы.  Цагляны, абложаны   каменнымі   плытамі. Вышыня  45 мэтраў. Фундамент 6 мэтраў глыбіны,  4  шырыны.

 Будовай   кіраваў  кс.  Юзаф  Скакоўскі 1906 – 1910 г.

Касцёл асвяціў кс. біскуп  Зыгмунд  Лазінскі  ў 1921 годзе.                              

 Званы   два,  на   вежы  1925 – 1939 г.   Прарочы   “камень  Тура”  і   сёння   ляжыць   пры   сцяне    Касцёла  з  1866 г.

Каменная  агароджа  зроблена  ў  1924  годзе.   Арган,  15  галасоў,  820  трубак,   прывезены   з  Вільна  ў  1928 г. 

 Імя  касцёла,  святы Юзаф,  свята  19  сакавіка. Паўторнае  свята  13  чэрвеня,  св. Антоняга.

 Ініцыятар,  парку  камянёў,  Сабалеўскі   Тадэвуш   Люцыянавіч,  грошы  парафіянаў,  год  1996.    

 З  патрэбы сэрца

           "Пане! У шчырасці майго сэрца аддаюся сёння Табе як верны слуга...", - гэтыя словы напісаў ў 1978 годзе нова пасвечаны святар Рышард Юнік на прыміцыйным абразку; споўнілася яму тады 39 гадоў.

          - Бачыце, у якім узросце я ўжо быў, - усміхнуўся пробашч парафіі св. Юзафа ў Рубяжэвічах ксёндз Рышард і зусім сур'ёзна дадаў: - Святаром я мог стаць значна раней, але не спяшаўся прымаць такое важнае рашэнне, бо хацеў разабрацца перш за ўсё ў сабе, асэнсаваць свой жыццёвы выбар і ўсвядоміць, ці змагу я годна, належна і адказна выконваць абавязкі, якія прыму на сябе перад Богам. Мае бацькі, а таксама дзядуля з бабуляю былі людзьмі вельмі набожнымі і клапаціліся аб тым, каб чысціню каталіцкай веры перадаць дзецям і ўнукам (у сям'і нас было трое братоў). Дарэчы, мой дзед Вінцэнт, па лініі маёй маці, будаваў парафіяльны касцёл у Мядзведзічах у 1907 годзе; у тым жа касцёле, праз 32 гады, быў ахрышчаны я. Бацькі заўжды бралі нас з сабою да касцёла, а калі мы падраслі -то самі сталі ездзіць на роварах (ад нашай вёскі да Мядзведзічаў - пяць кіламетраў). Мяне прываблівалі касцёльныя спевы, музыка, падабалася ўрачыстасць і прыгажосць самой літургіі, было ў ёй нешта надта шчымлівае для сэрца. I чым болей я там бываў, тым больш узмацняўся ў сваім рашэнні стаць святаром. Ужо тады зразумеў, што святар - гэта чалавек просты, разумны і "святы", які жыве ў строгасці з Божымі запаведзямі, многа ведае і які можа дапамагчы кожнаму, хто да яго звяртаецца, - але дапамагчы, звярнуўшыся да Бога... Я пачаў чытаць кнігі аб жыцці святых, нешта для сябе запісваў, нешта запамінаў...

           Можна сказаць, што юнаку, які імкнуўся разабрацца ў сваіх жыццёвых мэтах і імкненнях, ў свой час моцна пашанцавала. I пашанцавала ў тым сэнсе, што на ягоным шляху сустрэўся святар Божай міласці Вацлаў Пянткоўскі, які быў для вернікаў і святаром, і дарадчыкам, і доктарам, які ўвасабляў мужнасць - у Мядзведзічы вярнуўся пасля адбыцця шасцігадовага зняволення ў сталінскіх лагерах.

          - 8 жніўня 1958 года ксёндз Вацлаў, - зноў успамінае ксёндз Рышард, - запрасіў мяне служыць падчас святой Імшы. Божа, якое радаснае і хвалюючае перажыванне было для мяне ў той дзень, калі я ўпершыню надзеў комжу! Здаецца, шчаслівейшага за мяне не было тады ў свеце. Зтой пары я ўжо не проста наведваў касцёл, a ўдзельнічаў у набажэнствах асэнсавана. Святая Імша, чытанне святаром урыўкаў з Евангелля, яго казанні набылі для мяне вельмі канкрэтны і грунтоўны змест,  і  я  ведаў,  у які бок мне патрэбна ісці...

          А тым часам ксёндз Вацлаў Пянткоўскі, усведаміўшы, што "жатва вялікая", а працаўнікоў мала, па сваёй ініцыятыве ў Мядзведзічах, нелягальна пачаў праводзіць лекцыі для юнакоу, якія пачулі ў сабе заклік Бога "Ідзі за Мною..."' (у свой час ён атрымаў вышэйшую духоўную адукацыю ў Рыме). Выкладаў ім гісторыю Касцёла, тэалогію, кананічнае права, літургіку і этыку, філасофію і лацінскую мову (менавіта на ёй у той час праходзіла ўся літургія), многа іншых прадметаў, якія звычайна выкладаюцца ў духоўных семінарыях, вучыў музыцы і спевам. Сярод дзесяці юнакоў, якіх падрыхтаваў да святарства ксёндз-інфулат Вацлаў Пянткоўскі, быў і Рышард Юнік з Русінавічаў, у якога раскрыліся вялікія здольнасці да музыкі.

          - Сапраўды я часта іграў на аргане, дома - на фізгармоніі, якую даў мне ксёндз Вацлаў, і ўвесь свой вольны час прысвячаў музыцы і спевам. У іншых арганістаў перапісваў ноты, спрабаваў сам напісаць простыя імправізаваныя   творы, авалодаў шматгалоссем... У 1961 годзе пробашч накіраваў мяне арганістам у Рубяжэвічы па просьбе мясцовага ксяндза, дзе працаваў я цэлых 13 гадоў. Гэта была праца душы і праца для душы. Самастойна вывучыў усю праграму семінарыі, але ўвесь час маім кіраўніком і духоўным айцом быў ксёндз Вацлаў Пянткоўскі; лічу, што менавіта ён (пасля бацькоў) даў мне новае жыццё. Экзамены здаваў я экстэрнам, у Рызе, і 29 чэрвеня 1978 года, у дзень святых апосталаў Пятра і Паўла, зрук біскупа Валяр'яна Зондакса, у касцёле святога Францішка я атрымаў святарскія пасвячэнні. Гэта быў самы радасны дзень у маім святарскім жыцці!

           Ксёндз Рышард распачаў адміністрацыйна-душпастырскую працу вікарыем у Мядзведзічах, потым служыў пробашчам у Новай Мышы,  і  з 1 979 года па сённяшні дзень працуе ў Рубяжэвічах, служыць Богу і людзям.

          У наступным годзе касцёлу святога Юзафа ў Рубяжэвічах споўніцца 100 гадоў, і напрацягу 30 апошніх душпастырскую апеку вернікам забяспечвае ксёндз Рышард Юнік - чалавек пунктуальны, абавязковы, строгі і моцна дысцыплінаваны, да таго ж да ўсялякай фізічнай справы здольны: сам працуе з сякераю, лапатаю, малатком... Разводзіць кветкі каля сценаў касцёла... Але, відаць, найвыдатнейшай рукатворнай справай, у якой была рэалізавана ідэя пробашча, з'явіўся каменны ансамбль памяці.

          - Згадзіцеся, час ляціць, - разважае ксёндз-дэкан Юнік, - за віхурамі будзённых спраў часам губляецца і страчваецца нешта вялікае і дарагое, нашчадкі не могуць знайсці часам нават нітачку, каб прыблізіцца да сівой і дарагой сэрцу даўніны. Паглядзіце, які прыгожы і велічны наш касцёл, а яго ж будавалі людзі, што жылі на гэтых землях! Летапісцы сцвярджаюць, што Рубяжэвічы ўзніклі 700 гадоў таму назад. Да вайны наша парафія налічвала сем тысяч вернікаў (у адных толькі Ру бяжэвічах - тры тысячы), зараз значна меней - усяго паўтары тысячы. Дык вось, ідэя была такая: на пляцоўцы перад касцёлам стварыць каменны парк, гэта значыць, прыцягнуць і ўстанавіць 46 гранітных валуноў - у гонар 46 вёсак, якія ўваходзілі ў парафію, - і на кожным зрабіць адпаведны надпіс: Баравікі, Басманы, Даўнары, Пасека, Рудня, Вараксы, Запольцы, Каралін, Літва, Нівы і г.д. Кожны камень - гэта вёска (некаторых з іх ужо няма на адміністрацыйных картах), гэта хаты сямі вякоў, гэта людзі, якія з патрэбы свайго сэрца і вернасці веры бацькоў пабудавалі (таксама з камянёў!) велічную святыню. Ідэю прынялі вернікі парафіі, падтрымалі кіраўнікі мясцовых гаспадарак, якія дапамаглі тэхнікай і ахвяраваннямі.Шматлікую працу пры каменнях выконвалі сям'я Сабалеўскіх і іншыя парафіяне. Камяні – гэтаг історыя... Камяні ўмеюць гаварыць, толькі патрэбна ўмець іх чытаць і разважаць над прачытаным... 13 чэрвеня 2006 года, у сотую гадавіну з дня заснавання касцёла ў Рубяжэвічах, ксёдз біскуп Антоні Дзям'янка асвяціў каменны "горад" парафіі. Сёння сюды прыязджаюць раскіданыя па свеце землякі, каб пакланіцца касцёлу і родным мясцінам, збіраюцца і мясцовыя жыхары. Так, камяні, што ўвасобілі памяць аб мінулым,сталіі месцам роздуму аб будучым. Таксама з патрэбы сэрца!

Ірына БАГДАНОВІЧ